Türkiye'deki Abhaz Köyleri (Kaynak: Kopsirgen Orhan)

TÜRKİYE DE BAĞLI OLDUĞU İLLERE GÖRE

ABAZA (AŞUWA=ŞKARAWA ve TAPANTA) KÖYLERİ

NOT: Daha önce Türkiye de Abaza (Aşuwa) köyleri ;özellikleri (Kaf- kasya daki köyler ile ilişkili aile (sülale) adlarına göre bir kısmı ise göç tarihlerine göre anlatıldı,yazıldı…Şimdi,alfabetik olarak bu bölümde Abaza köylerinin hangi il ve ilçeye bağlı oldukları ,köyün kurucu aileleri (sülaleler) ve köy nüfusu hakkında kısa bilgiler verilecektir.

1) ADANA:

a-AKPINAR KÖYÜ (Türkiye de Lo Kıtlar bölümünde yazıldı) Akpınar (Low Kıt) Adana iline 190 bağlı olduğu Tufanbeyli ilçesine 4 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza (Aşuwa) köyüdür.Köyün,Kafkasyadan (Karaçay-Çerkesk Özerk Bölgesinden göç tarihi1858-59 dur. Köyün Kurucu aileleri (Sülaleleri): Kopsirgen, Hapat, Kas, Acbek, Lak, Gırcın, Canımbey, Psınan, Napşı Tseykhua, Aysan, Muradın, Cguat, Yaş, Uçğuna, Taban, Candar, Kalmık, Şak, Guma, Gıda, Jiba, Mata, Hata. Къвапсырген - Хlапlатl - Къас - Аджбекь - Лак - Гырджын - Джанымбей - Псынан ( Псыноу) - Непщ - Цlекъва - Айсан - Мурадын - Джьгуат - Йащ – Уцгlвына - Табан - Джандар - Къалмых - Шакъ - Гвыма - Гыда - Жьиба - Мата – Хlата

Köy Nüfusu yaklaşık 1996 kişidir.

-----------------------------------------------------------

b-BOLATPINAR KÖYÜ (1889 yılında Türkiye ye göç eden Abaza (Aşuwaköyleri bölümünde yazıldı)

Köyün kurucu aileleri (Sülaleler):Acbek (Аджбакь)- Bala (Бала )- Bıc (Быджь )- Canbey=Canımbey (Джьанбей=джьанымбей )- Candubey (джьандубей ) Cmekul (Джьмакъвыл)- Çko (Чква)- Dzug (Дзугв )- Edig ( Едигь)- Goga (Гвагва) Hıs (Х1ыс )- Kas (Къас ) - Latşış (Лачвыш ) Li (Ли ) Memhağ (Мемхьаг1)- Malux (Малыхв )- Muka (Мыква )- Muran (муран )-Napş (Напщ )-Sımha (Сымх1а) Wraz (Ураз)- Zama (зама ) Köy nüfusu 2011 verilerine göre 191 kişidir.Bir o kadarda dışırada

yaşıyanlar var Toplam nüfus yaklaşık 440 kişi

c-İĞDEBEL KÖYÜ: (1889 yılında Türkiye ye göç eden Abaza (Aşuwa) köyleri bölümünde yazıldı) Bağlı olduğu Adana ya

211 bağlı olduğu Tufanbeyli ilçesine 25 kilometre uzaklıktadır. Köyün kurucu aileleri: (Sülaleler): Bala (Бала)- Bıc (Быджь) -Candubey (Джьадубей ) Koça=Keç (Квача=к1ач) Latşış ( Лачвыш)- Muran ( (муран ) Muka (Мыква )- Napşi (Напщ )

Köy nüfusu 491kişi dışarıda yaşayanların sayısı ile birlikte toplam nüfus 1346 kişidir.

ADANA iline bağlı Abaza köylerin toplam nüfusu:3782 kişidir

---------------------

ADAPAZARI(Sakarya)

a-ALAAĞAÇ KÖYÜ: Sakarya iline 35 Akyazı ilçesine 3 kilometre

uzaklıktadır. Bu köyde Abaza –Barakay kabilesinde Loh’lara ait bir köydür. Bu günkü haliyle köye Abaza köyü demek için bin şahit lazım köyün 2000 ‘i aşkın nüfusu var %100 ‘nü dışarıdan gelen Karadeniz kökenli insanlar teşkil etmektedir. Loh’rın asıl yerleşik köyleri bu köydür ancak Loh sülalesi bu köyde yaşamamakla birlikte bu köyün Loh köyü olduğu tarihsel bir gerçektir.Köyde hiçbir Abaza aile (Sülale) kalmamıştır.Ancak Bu köyden olup dışarıda yaşayanların sayısı en az 200 kişidir.Kökenleri bu köyden olup İstanbul da yaşayan RatipTahir ve Sezgin Burak”ı daha önceden anlatmıştım bu köy halkındandır.

b-PAZAR KÖY: Sakarya iline 33 Akyazı ilçesine 3 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Köyde dil bilmeyen sadece Abaza olduğunu ve sülale adını bilen 7 aile (ev) var. Bunlar Gumba (Гвымба) Semeyha (Семайх1а) = (Sımha) (Сымх1а)– Tlis (Тльис) Haguş (Х1вгвыш) – Ekba (Екьба) Han ipa (yada Han) (Хан=Ханипа Bu köy halkından olan Abaza aileleri köyde ve dışarıda yaşayanların sayısı yaklaşık 300 kişidir.

c-YENİ ORMAN KÖYÜ: Sakarya iline 15 Akyazı ilçesine 11

kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Köydeki mevcut sülaleler : Gumba (Гвымба) – Dzıba (Дзыба)- Jan (Жан)- Han (Хан) (Han ipa) (Ханипа) (Not: Han ve Hanipa aynı sülalenin söyleniş farklılığından kaynaklanmıştır) Kabard (Къабард)–Yaz (Уаз)- Papa (П1ап1а) –Semeyha (Семайх1а) Not: Bu sülalenin gerçek adı (Sımha ) (Сымх1а) dır. Kanısındayım. Çünkü Karaçay Çerkesk Özerk Bölgesindeki bazı köylerde Sımha sülalesi var ama Semeyha diye bir sülale yok. - Smır (Смыр)–Xakuş (Хаквыш) –Abaza-Barakay –Aşuva nüfusu yaklaşık 300 kişi civarındadır

d-KEPEKLİ KÖYÜ: Sakarya iline 20 Akyazı ilçesine 6 kilometre uzaklıkta bulunan bir köydür Şu anda köyde bulunan başlıca sülaleler: Aji (Ажьи) –Ayikba (Айикба)-Akirt (Акьирт)-Amiçba (Aмичба)-Bag (Багъ) Gunba (Гвынба)-Kosba (К1вацба)-Papa (П1ап1а) Semyeha (Семайх1а) Not: Bu sülalenin gercek sülale adı Sımha’dır ( Сымх1а) -han ipa (Ханипа) Köy ailelerinin köyde ve dışarıda yaşayanların

toplam nüfusu 400 kişidir.

e-HASANBEY KÖYÜ: Sakarya iline 35 Akyazı ilçesine 4 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Köyün çoğunluğu dışarıdan gelen halklar özellikle Karadeniz kökenliler yerleştmiştir. Köyde sadece Abaza olduğunu bilen dört hane vardır. Bu aileler Екьба (Sülaleler) Eygba ) (Ейгба)-Gumba (Гвынба)-Han (Хан=Ханипа -Lis (Тльис) Bu kö için, köyde ve dışarıda yaşayanlar sayısı olarak 300 kişi diyebiliriz.

ADAPAZAR iline bağlı Abaza köylerin Toplam nüfusu:1850 kişidir.

------------------------

3) BİLECİK

a-ELMABEHÇE KÖYÜ:

Elmabahçe köyü Bilecik iline 24 kilometre uzaklıkta bulunmak-

tadır.Köyde hiçbir Abaza ailesi kalmamıştır.Bu köyde daha önceden:Axa =Axba (Аха=Ахба)-Bağba=Bağ (Багъ)-Baroka (Барокъвa) –Başa (Баща)-Xuraspa(Хураспа)-Dufa (Дуфа)-Kodzba (К1вадзба)-Pısa (П1ыса)- Psxu (Псху) aaileleri (sülaleleri) yaşamakta idi .Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi bu köyde hiçbir Abaza kalmamıştır.Bu

köy halkından olup dışarıda yaşayanların sayısı yaklaşık olarak 250 kişidir.Daha fazlada

olabilir.

b-Hasandere Köyü: Bilecik iline bağlı olup ilçeye 28 kilometre uzunlukta

bulunmaktadır. Kurucu sülaleler : (Bunların da çoğu dışarıda yaşamakta) Amıçba (Амычба)- Aşboka (Ашвбокъва)- Xakuç (Хак1выч Paştaw (Паштау)- Baş (Баш)-Baştar (Баштар ) Köyde yaşayan nüfus 30 kişidir.Dışarıda yaşayanlarla birlikte değerlendirme yapılırsa toplam nüfus 100 kişi diyebiliriz.

c-Künçeğiz Köyü: Merkez Bilecik iline bağlı olup ilçeye 24

kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza (Aşuwa) köylerindendir. Köyün kurucu aileri:Bağ (Багъ)-Bşuk (Бшукъ)- baroko (Барокъвa)-Pasar (Пасар) Psxu (Псху )-Xiba (Хиба )-Ekba (Екьба) –Xuxa (Хухва) –Adeyba=Yeğba (Адейба=йаг1ба ) Köyde yaşayanların nüfusu 100 kişidir dışarıda yaşayan nüfus 200 kişi toplam nüfus 300.kişi..

d-Kovalca Köyü=Biberkıt: Bilecik iline 41 Kilometre bağlı olduğu

Bozöyük ilçesine 7 kl.metre uzaklıkta bulunan bir Abaza (Aşuwa) köyüdür.Bu köy daha önceden Karaçay-Çerkesk ve Türkiye de bulunan BİBERT KITLAR bölümünde yazmıştım.

Köyün kurucu aileleri: Karaşey (къаращей)- Kablah (къаблах1),- Tebuş (тебуш), Şarmet (шармат), Duğ (дуг1в), Ağu (Aг1ву), Bekbulat (бекьбулат), Albot (Албот1), Kam (к1ам), Çupa (чупа), Dal (дал) Bıc (быджь) Meker (мекьер), Talustan (талустан), Kılıç (къылыч), Daş (даш), Bala (бала), Bibard (бибард), Karden (къардан), Şoğur (шог1вур), Haceney (х1адженей), Agır (Агыр), Şererif (щерериф), Nır (ныр), Tabis (табис), Çegerya (чегерйа) Mamuh (мамух1в), Akayba (Акайба).Kovalca köyünde Abaza aile kalmamıştır.Dışarıda yaşayanların sayısı 300 kişidir.

Not: Bir zamanlar bakanlık yapmış olan AZİZ MEKER bu köydendir.

BİLECİK iline bağlı Abaza köylerin nüfusu:850 kişidir.

4)ÇORUM:

a- GÖKÖREN (BZAGO KIT= ) Çorum iline 50 kilometre bağlı Alaca

ilçesine 15 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza köyüdür,Şkarawa diyalekti ile konuşur.

Köyün Kurucu aileleri:Ağuzba (Аг1вызба)-Axı=Axba (Ахы=Ахба)-Aji (Аджи

Bağ (Багъ)-Blat=Kımış (Блат=Кымышв)-Dırbaş=Darımba(Дырбаш=Дарымба)

Bekiz(Бекьиз)-Cad=Cadır(Джад=Джадыр)- Dibab (Дибап1)-Ahbat(Ах1бат1

Gocek=Goc (Гваджьакь=Гваджь)-Aşmaswa (Ашвмасуа)-Agu (Агвы)

Kuc (К1выдж)-Halbat (Х1албат1)-Hüşt (Х1выщт)-Li (Ли) Şıbzoxo(Шыбзыхва)

Şkotsa(Швкъвац1а)-Tanbi (Танби)-Tanaş (Танaш)-Satuç (Сатуч) Zaçako

(Зачвакъва)

Gökören köyünün nüfusu:köyde ve dışarıda yaşılanlarla birlikte toplam

800 kişidir.

b-SULTAN KÖY: Sultan köyü Çorum alaca ilçesine bağlı olup ilçeye 18 kilometre uzaklıkta olan bir Abaza (Aşuwa ) köyüdür

Bu köyün kurucu aileleri sırayla şöyledir: Aji (Ажй ) –Naxri (Нахри) –Papa (П1ап1а ) -Temez (Темез ) –Tşu (т1шву )

Köy nüfusu;Köyde ve dışarıda yaşayanlar ile birlikte 100 kişiyi aşkındır, GAZETECİ VE ARAŞTIRMACI TAHA AKYOL bu köy halkındandır,

Çorum iline bağlı Abaza köylerin nüfusu 900 kişidir.

--------------------------

EKİŞEHİR:

a-BEYKIŞLA=ÇEÇENGİŞ=DARIKOKIT: Eskişehir ilinin

Seyitgazi ilçesine bağlı bir Abaza (Aşuva) köyü olup Eskişehir’e 63, Seyitgazi ilçesine 20 km uzaklıktadır.

Köy halkında olup halen yaşayan sülaleler şunlardır: Caka (Джака) Cgotan (Джгватан)- Dal (Дал) Dagıl (Дагыл) Darıko (Дарыкъва)- Keza (Кеза) Kot (Кот)-Kuç (К1выджь)- Murxan (Мурхан) - Rısta (Рыста)- Şarmat (Шармат) Watnax (Уатнах) Köy halkı nüfusu yaklaşık 220 kişi civarındadır.

----------------------------------------

b-MUSAÖZÜ KÖYÜ (Bağ Kıt):Musaözü köyü Eskişehir merkez ilçeye bağlı

olup ile 21 kilometre uzaklıkta olan Abaza (Aşuwa ) köyüdür.Yeniköy-Nemli-Karaçayır köyleri ile birlikte 1858-59 yıllarında bu gün Rusya Federasyonuna bağlı Karaçay Çerkesk Özerk Cumhuriyetinin hudutları içinde bulanan Kujdu-Kujçkün ve Çergerey(Apsuwa) köylerinden göç etmişlerdir

Köyün kurucu aileleri sırayla söyledir: Aji (AЖи )-Bağ-(Багъ)- Baya (Байа) Çko (Чква ) –Çıya (Чыйа ) Dargo (Даргво )- Darmıç= Dırmıç (Дармыч=дырмыч )- Gamca (Гамджa )-Geç (Геч ) –Guşaz (гвыщаз )-Hoca (Хваджа)-Koça=Keç (К1вача=к1ач )- Havut (Х1ауыт )- Sako (Сакво )- Tanaş (Танаш

Köy Nüfusu :köyde ve dışarıda yaşayanların toplamı 403 kişidir

-----------------------------------------

d-KARAÇAYIR KÖYÜ: Karaçayır Köyü Eskişehir merkez ilçeye bağlı olup ile 25 kilometre uzaklıkta olan bir Abaza (Aşuwa ) köyüdür.Bu köy Musaözü-Nemli-Yeniköy ile birlikte bu gün Rusya Federasyonuna bağlı Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyeti hudutları içinde bulunan Kujdu-Kujçkün ve Çegerey (Apsuwa) köylerinden göç etmişlerdir.Her dört köyde aynı köylerden göç etmiş ancak Osmanlıya gelince dört ayrı köye yerleştirilmiştir.Her dört köyün beyi (reisi) Bağ ailesidir.Onun için her dört köye BAĞ köyleri demek lazım.

Bu köyün kurucu aileleri Sırası ile şunlardır:Agırba (Агырба )- Aji (Ажи ) –Cetger (Джьатгьар)-Çko (Чква ) –Gunba (Гвынба)-Kodzba (Квадзба )- Waz (Уаз )

Köyde yaşayan kişi sayısı 50 civarındadır.Köy dışında yaşayanların sayısı köyde yaşayanların sayısından daha fazladır yani yaklaşık nüfus 150 kişidir

--------------------------------------------------------------------------------------------------

c-İMİŞEHİR : İmişehir Köyü ,Eskişehir iline bağlı olup ile 18 kilometre uzaklıkta bulunan Bir Abaza köyüdür. . köy için sözde kurucu aileler (Sülaleler) Laşış (Лачвыш ) -Copia (джопиа) Köy nüfusu dışarıda yaşayanlar birlikte toplam nüfusu

70 kişidir.

------------------------------------------------------------------

d-NEMLİ KÖYÜ:Eskişehir ili merkeze bağlı ve Eskişehir ilene 27

kilometre uzaklıkta bulunan Abaza-Besleney ve Kabartay karışımı bir köydür.Köyde yaşıyan ve dışarıda yaşayan Abazaların toplam nüfusu yaklaşık olarak 150 kişidir.Köyün kurucu aileleri: Agırba (Агырба )-Aji (Ажьи )- Barako ( Барокъва ) -His (Хис ) – Kodzba (К1вадзба)-Tambi (Тамби )

------------------------------------------

e-KÜMBETYENİ KÖY:Eskişehir İnönü ilçesine bağlı olup ilçeye 21 kilometre ile 25 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza (Aşuwa) köyüdür

Nemli köyü köyde yaşayan kabartay aileleri ile birlikte 1858-59 yıllarında Kafkasya dan göç etmişlerdir.Köyün kurucu aileleri (Sülaleleri) Abıt (Абыт ) – Agırba (Агырба) –Baroka (Барокъва ) -Hapat ( Х1апат ) –Waz (Уаз.Köy halkının çoğunluğu Türkiye nin çeşitli il ve ilçelerinde yaşamaktadır.Ancak köyleri ile ilgileri devam etmektedir. Köyde yaşayanların tahmini nüfusu 75 kişidir.Dışarıda yaşayan kişilerle birlikte toplam nüfus 155 kişi civarındadır.

ESKİŞEHİR iline bağlı Abaza köylerin nüfusu 1148 kişidir.

----------------------------

KAYSERİ:

a-ALTIKESEK : (Lo Kıt):Kayseri iline 110 kilometre bağlı olduğu

Pınarbaşı ilçesine 15 kilometre uzaklığında bulunan bir Abaza köyüdür.Köyün kurucu aileleri: Afaij - Aji - Barasbi - Çko - Bıc - Gımıc - Ginaz (Hatkoy) Kulbek - Halbat - Hatkoy - Lo - Kişmaxo - Kısal - Kup - Qaqa - Nepşi – Rısta-kanşoka- къаншоукъа

Афаижь - Ажьи - Барасби - Чква - Быджь - Гымыч - Гьиназ - Kвылбек - Хlалбат -

Хlаткъай - Кlвакlва - Ло - Кьысал - Квьпl - Непщ - Рыста- Кьишмахва

KöyNüfusu köyde ve dışarıda yaşayanların sayısı 301

----------------------------------------------------------------

b-BÜYÜK POTUKLU KÖYÜ:Kayseri iline 89 bağlı bulunduğu

Pınarbaşı ilçesine 9 kilometre uzaklığında bulunan bir Abaza köyüdür .Abaza ailelerinin

büyük bir çoğunluğu da başta Kayseri olmak üzere büyük şehirlere göç etmişlerdir

köyde yaşayanların sayısı yaklaşık 90 kişidir.Bir bu kadar nüfus ta dışarıda yaşamaktadır.

Büyükpotuklu köyününün kurucu aileleri şöyledir:Apha (А пх1а) Axraa (Axрaa ) Agaça (Агача) Mıd (Мыд) Naxşır (Нахшыр) Hıstı (Х1ысты) Caça (джача) Cumoko (джумакъва) Şemafe ( щамафa) Kuş (Квуш) Dudu(дуду) –Kasa (Kaca)

Bekiz (Бэкьиз )-Dagune (дагвына)-Lağuç (Лаг1вычв ) –İsmel ((Исмел )-Mıd (Мыд )

Thaytsuh (Тх1айц1ыхв ) Köyde ve dışarıda yaşayanların toplam sayısı 4oo kişiyi aşkındır.

------------------------------------------------------

c-KARABOĞAZ (Aslan Kıt)(Aslan Hable): Kayseri iline

107 bağlı olduğu Pınarbaşı ilçesine 7 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza köyüdür,

Tespit edebildiğimiz kadarıyla;Aslan kıt”da mevcut olan sülaleler :Aslan (Аслан) - Acbek (Аджьбек) – Hapat (Х1апат1)-Karma (Къарма )- Tlis (Тлис ) Rıka (Рыка)- Baykaldı (Байкъалды)- Hapsak- (Хапсак ) –Borsa (борса )-Birsayka (Бирсайка )-Kalğur (Къалг1выр)-Kanoka (Къанокъва) –Gıği (Гыг1и) -Tekase (Текьасе )- Koşoko (Къвошоукъва köy nüfusu yaklaşık 300 kişi

-----------------------------------------------------------

d-KILIÇ MEHMET (Kılıç Kıt):Kayseri iline 104 bağlı olduğu

Pınarbaşı ilçesine 3 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza köyüdür. Köyün kurucusu

Kılıç ailesidir.Karaçay Çerkesk Özerk Bölgesindeki Kılıç Kıt köyü ile Türkiye deki

Kılıç köylerini daha önceki yazıda anlatmıştık.Bu köyde Kılıç sülalesi kalmamıştır.Kılıç

Ailesi Türkiyenin çeşitli bölgelerinde yaşamakta olup toplam nüfusları 27 kişidir.Emekli General Teefik Özkılıç paşa bu köydendir.

-------------------------------------------------------------------------------------------

e-KAZANCIK KÖYÜ:Kayseri iline 150 kilometre

bağlı bulunduğu Pınarbaşı ilçesine 50 km uzaklıkta bulunan bir Abaza (Aşkaruwa)

köyüdür.Köyün kurucu aileleri şunlardır.Agaçe (Агача )- Dagune (Дагвына)- Lağuç (Лаг1вычв)-Li (Ли)-İsmel (Исмел )-Thaytsuh (Тх1айц1ыхв )-Yağan=Ğan (Йаг1ан=г1ан )

Kazancık köyü ilk yerleşim yıllarında Pınarbaşı ilçesine bağlı Çerkez köylerinin

en büyük ve nüfusu çok olan bir köy iken göçler sonucunda oldukça küçülmüş nüfusu azalmıştır.Bu gün köyde yaşayanların sayısı ancak 75 kişidir.Köy dışında yaşayanların sayısı

bu nüfusun belki de 5 katı kadardır.Toplam Nüfus;375

------------------------------------

f-KÜÇÜK POTOKLU:Kayseri iline 104 bağlı bulunduğu Pınarbaşı

ilçesine 4 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza köyüdür. Küçük potuklu köyününün kurucu aileleri sırayla şöyledir: Agaça (Агача) Bekiz (Бэкьиз )-Dagune (дагвына)-Lağuç (Лаг1вычв ) –İsmel ((Исмел )-Mıd (Мыд ) Thaytsuh (Тх1айц1ыхв )-Dışa (Дыша)

Hadog (Х1адогв++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++) Köyde ve dışarıda yaşayanların toplam sayısı 300 kişiyi aşkındır.

--------------------------------------------

g-YUKARI BORANDERE=Yetlux Kıt) Köyü:Kayseri iline 100 km.bağlı olduğu olduğu Pınarbaşı ilçesine 17 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza köyüdür.Köyün kurucu aileleri: Ancak,bu köyde hiçbir Abaza ailesi kalmamıştır.Köyün kurucu aileleri:Bzago (Б3агва) –Halbat (Х1албат ) –Mıd (Мыд)

Şarmat (Шармат ) –Yağan= Ğan (Йаг1ан=г1ан ) Yetlix (Зтлых ) –Koçasa (Качваса)

Bu köyde hiçbir Abaza ailesi kalmamıştır.Zamanında bölgenin en büyük köylerinden biri idi

Kopsirgen Orhan