Kopsirgen Orhan Baran

Adıgey Özerk Cumhuriyetindeki Abazalar

 

            Daha önce Adıgey Özerk Cumhuriyetine hem Dünya Abaza-Abhaz Birliği kanalıyla hem de tur vasıtasıyla gitmiş bu arada Adıgey Özerk Cumhuriyetinde de Abazaların yaşadığını duymuştum. Yıllar önce arkeolojik araştırmalar yapmaya Türkiye’ye gelen evimde misafir olan ve Alacahöyük-Alişar Höyügünü ve Hatuşşaşı gezdirdiğim Lopaca Nurbi de kendisinin Abaza olduğunu ve Lo sülalesine mensup olduğunu söylemişti..

            Temmuz 2015 de üç günlüğüne Adıgey Özerk Cumhuriyetine tekrar gittim. Daha önceden Abazaların yaşadığı köyü öğrendiğim için 23.07.2015 günü Ulap köyüne eşimle birlikte gittim. Eskiden köy Sovyet’i şimdi köy muhtarı binasını öğrenip köy yöneticisi başka bir ifade ile köy muhtarını buldum.Köy muhtarı bir kadın. Eşim Kabartay olduğu için onun sayesinde sorunumu anlattım. Köy yöneticisi görgülü ve tahsilli bir kadın, bildiği kadarıyla köyün eski tarihini köyde yaşayan aileleri ( Sülaleleri) her aileden köyde ve dışarıda kaç kişinin bulunduğunu açıkladı.

            Saygıdeğer yöneticinin aktardığı bilgilere göre: Abazalar ile Abzehler komşudur. Ulap köyü bölge olarak bu gün için Abzeh bölgesi içinde kalmaktadır. Ancak köyün kimler tarafından kurulduğunu tam olarak bilmiyor. Bildiği kadarıyla bu köyde Abazalar bulunmakla beraber Besleneyler de bulunmakta sayıları da Abazalara göre daha fazladır. Besleneylerin tarihsel yaşam alanları Karaçay Çerkeskk Özerk Cumhuriyeti sınırları içindedir.Bu günde Abazalar ile Besleneyler aynı Özerk Cumhuriyette de birlikte yaşamaktadırlar. Abazalar’ın tarihsel yerleşim yerleri Güneyde Abhazya hududundan başlama üzere kuzeyde geçen yıl kış olimpiyatları yapıldığının biraz daha kuzeyine, Doğuda Karaçay Çerkeskk’ e Batıda   Abzehlere komşu  idiler. Bu bölgede yaşayan bir kısım Abazalar yüz yıllar önce doğuya Karaçay Özerek Cumhuriyetine geçtiler, bir kısmı ise yerlerinde kaldılar.

            Gerek eski yerlerinde kalanlar ve gerekse Karaçay Çerkesk Özerk Cumhuriyeti içinde bulunan topraklara göç eden Abazaların bir kısmı 1840-42 yıllarında (Brakaylar) bir kısmı ise 1858-59 yıllarında (Aşkarawa-Tapanta=Bezhağ) hacca gideceğiz diye Türkiye’ye göç ettiler.

            Bu gün Ulap köyünde 114 sülale bulunmaktadır.  Bu sülaleler içerisinde Abazalar. Besleneyler. Abzehler Bjaduğlar hatta Kabartaylar  ve Ubihler de bulunmaktadır.

            Muhtarın büyüklerinden duyduğuna göre burada yaşayan Abazalar eskiden kendi aralarında Abazaca konuşurlar imiş..

            Ancak bu gün için köyde Adıgece konuşulduğundan ve devrimden günümüze kadarda  Adıgece okuma yazma zorunluluğu olduğundan bu gün için Abazaca bilen hiç kimse kalmamıştır.

            Ulap köyündeki

 Abaza aileleri ( Sülaleleri) şunlardır. Abrek (Абрек)-Agır (Агыр)–Adzın (Адзын)- Bzago  (Bзагва )-Dzıba (Дзыба)-  Dakum  (Дакъвым )

İwan (Иуан  )- Kık (Кык)-Kul (къвыл)- Kumpıl (Къвымпыл ) Marçan=Marşan (Марчан=маршан)- Muka (Мыква )- Haratoka (Х1аратокъва )- Lafij=Latşış(Лафижь=Латшыш ) -  Sid (Сид )- Thakuşın (Тх1ак1вщын )-

Thaytsux (Тх1айтц1ух)-Tug (Т1ыгв)   Köyde ve dışarıda yaşıyanların sayısı 500 kişiyi

aşkındır.                                

Bu arada şu bilgiyi de verelim Adıgey Ozerk Cumhuriyetinin Başkanı (Cumhurbaşkanı) Aslan Thakuşin Abazadır.  Aslan Thakuşin ( Rusya Federasyonu üyesi Adıge Cumhuriyeti'nin devlet başkanı.

 

12 Temmuz 1947'de Adigey'in Krasnogvardeyski rayonunun Ulap köyünde doğdu,ilk ve orta öğrenimini köyünde tamamladı. 1970'de Adıge Devlet Pedagoji Enstitüsü (şimdi Adigey Devlet Üniversitesi)'nün Filoloji Fakültesini bitirdi, 1977'de dışarıdan Fizik Fakültesinden de mezun oldu.

1971-1981 yılları arasında Adigey'in fizik-kültür ve spor işlerinin başında görev gördü. 1983'te Maykop 3. Nolu Profesyonel Teknik Okulu Müdürü, ardından orta öğretim genel müdürü oldu. 1986'da ilk doktorasını Gürcistan'da dilbilimi üzerine verdi. 1993'te Maykop Devlet Teknoloji Üniversitesi rektörü oldu. 1995'te Moskova'daki M.V. Lomonosov Devlet Üniversitesi'nde sosyoloji doktorasını verdi, aynı yıl doçent, 1996'da da profesör oldu. AC Devlet Parlamentosu-Khase üyeliğine seçildi,Khase'nin bilim, eğitim, kültür ve gençlik işleri komitesi başkanlığını yaptı.

2006 yılında Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Putin tarafından, bir prosedüre göre Adıge Cumhuriyeti Devlet Başkanlığına atandı. Atama kararı 13 Aralık 2006'da AC Devlet Parlamentosu-Khase tarafından da olur verilerek, 13.01.2007 tarihinden başlayarak geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi ve devlet başkanı oldu.

Aslan Thakuşinov, Adigey Cumhuriyeti Devlet Başkanlığı ve Rusya Federasyonu Federal Konsey üyeliği yanında, 1 Aralık 2008'de, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Dmitri Medvedev tarafından 7 üyeden oluşan "Federasyon Konseyi Başkanlık Divanı'na (Prezidyum)" da, Güney Federal Bölgesi'ni temsilen atanmıştır.

                                             -----------------------------------------

                KÜTAHYA İLİNE BAĞLI ABAZA AYKIRIKÇI KÖYÜ

 

Aykırıkçı köyü Kütahya iline 40 kilometre, bağlı bulunduğu Altıntaş ilçesine 10 kilometre uzaklıkta bulunan bir Abaza köyüdür.

            Köy halkı 1858.59 yıllarında Kafkasyadan göç etmiştir. Köyün kurucu aileleri şunlardır:

Acba=xırıps) (Ачба=Хырыпс)- Gırcın (Гырджын)- Kap(Кап )- Kudj (К1выдж )- xopa (Хвара)-Vardan (Уардан)- Wunaça (Уынач1ва)-Lafij=Latşış (лaфиж=Латшыш)-Tsits(циц) 

Köyün geçim kaynağı tarım olup çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşmaktır. Şu anda köyde yaşayanların nüfusu 59 kişi olup dışarıda yaşayanların sayısı bu sayının en az beş katıdır. Yani köy halkının nüfusu yaklaşık 300 kişinin üzerindedir. Köyün yetiştirdiği nadir insanlardan birisi Prof Dr. Sait Açba’dır.

Doğum Yeri          : Kütahya / Türkiye

Doğum Tarihi       : 10.7.1950

Sait Açba, 10 Temmuz 1950'de Kütahya'da doğdu. Babasının adı Ömer, annesinin adı Makbule'dir. Mali İktisatçı ve Öğretim Üyesi; Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi'ni bitirdi. Doktora eğitimini, Anadolu Üniversitesi Afyonkarahisar İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde 1985 yılında tamamladı. 1990 Yılında mali iktisat doçenti oldu. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde öğretim üyeliği yaptı. Afyon İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekan Yardımcılığı ve Maliye Bölüm Başkanlığı görevlerinde bulundu. 20, 21 ve 22. Dönem Afyonkarahisar Milletvekili. 20. Dönem'de Avrupa Konseyi Üyesi oldu. 22. Dönem'de TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanlığı görevini yürüttü. 23. Dönem'de aynı Komisyon'un Başkanlığına yeniden seçildi. İyi düzeyde İngilizce ve Arapça bilen Açba, evli ve 2 çocuk babasıdır.